Naar een postmodern geldsysteem. Deel 3: digitale munten, nieuw geld voor een nieuw tijdperk

Digitale munten, nieuw geld voor een nieuw tijdperk

Lees deel 1: Naar een postmodern geldsysteem: fiatgeld.

Lees deel 2: Goud als alternatief voor fiatgeld.

Het begon allemaal in 2009 met de digitale munt bitcoin. Het experiment was een reactie op de financiële crisis en de onzekerheden die daaruit voortvloeiden. Vandaag bestaan er meer dan 5.000 verschillende soorten cryptomunten en de totale cryptomarkt heeft op dit moment een omvang van 543 miljard dollar. Dat lijkt veel, maar is relatief gezien een kleine markt.

Bitcoin en de meeste andere cryptomunten werken op basis van blockchain (blokketen) of distributed ledger technology. Het monetaire verkeer loopt over een decentraal netwerk van computers. Alle computers in dit netwerk beschikken over een gesynchroniseerde kopie van de informatie waarin elke betaling vastgelegd wordt. De betalingsinformatie wordt geordend in blokken die op elkaar volgen en als een ketting aan mekaar gekoppeld zijn. Die informatie is versleuteld middels cryptografie. Het over talloze computers verspreide netwerk verifieert de geldigheid van de transacties: er is namelijk geen centraal beheer door bijvoorbeeld een bank. Dit systeem is extreem veilig, omdat het nagenoeg onmogelijk is om iets aan de keten van blokken te wijzigen. Het toevoegen van nieuwe blokken aan het netwerk gebeurt door zogenaamde miners. Hun krachtige computers lossen complexe wiskundige problemen op en krijgen als beloning voor hun rol bitcoins. Er kunnen maximaal 21 miljoen bitcoins in omloop gebracht worden.

Voordelen van cryptomunten

Het systeem heeft belangrijke voordelen. Er is geen centrale autoriteit of bank in het spel en aangezien je in feite je eigen bank bent – later meer hierover – is er ook geen tegenpartijrisico. Bitcoin en de meeste andere digitale munten zijn in aantal geplafonneerd. In tegenstelling tot onze fiat-currencies komt er niet steeds meer geld bij, waardoor de koopkracht zou afnemen. De transactiekosten zijn, afhankelijk van welke digitale munt je gebruikt, relatief laag tot zeer laag – in ieder geval lager dan bij internationale betalingen door een bank. Betalingen met bitcoins kennen een zekere mate van privacy, maar zijn niet volledig anoniem. En ten slotte, niet onbelangrijk: cryptomunten zijn tot op heden de enige manier om vermogen plaatsonafhankelijk te beheren.

Nadelen van crypto

De bitcoin is echter pionierstechnologie en heeft ook enkele belangrijke nadelen. Transacties zijn traag en het aantal is beperkt tot 7 per seconde, wat veel te weinig is voor een globaal netwerk. Deelnemen aan het netwerk en een full node op een pc laten draaien is enorm belastend voor de computer. Bovendien is voor een ongeoefende gebruiker het bitcoinuniversum vaak te complex en moeilijk toegankelijk. Het veilig opslaan van bitcoin en andere digitale munten blijft moeilijk en onderhevig aan risico’s.

Een ander belangrijk nadeel is de enorme energiekost die met het gebruik van het systeem gepaard gaat: volgens een artikel in het tijdschrift Eos verbruikt één bitcointransactie bijna evenveel elektriciteit als een gemiddeld Nederlands huishouden op één maand. Het energieverbruik van het volledige bitcoinnetwerk is vergelijkbaar met het energieverbruik van een klein land. Het systeem is dus zeer belastend voor het klimaat. De grote energievraag maakt het ook kwetsbaar. Als om wat voor reden dan ook de miners geen nieuwe blokken meer creëren, valt het systeem stil.

Ook de evolutie in de computertechnologie zou in de toekomst een bedreiging kunnen vormen voor bitcoin. Indien ooit een superkrachtige kwantumcomputer erin slaagt om de versleuteling van het bitcoinsysteem te breken, is de digitale munt plots waardeloos.

Ethereum

Bitcoin is vermoedelijk slechts het begin van deze nieuwe evolutie in het monetaire systeem. Er zijn cryptocurrencies in ontwikkeling met veel betere eigenschappen: meer en snellere transacties tegen lagere kosten, een vlottere werking en een lager energieverbruik. Terwijl bitcoin en sommige altcoins uitsluitend een digitale munt zijn, gaan de ontwikkelingen ondertussen verder.

De digitale munt Ethereum bijvoorbeeld biedt de mogelijkheid om met smart contracts te werken in een gedecentraliseerde omgeving. Zogenaamde utility tokens en security tokens bieden de gebruiker een dienst of goederen aan of geven de eigenaar een stuk eigendomsrecht van een bepaald goed.

Kroonluchters & Kompany

Een fictief voorbeeld om dit te illustreren: een vriend van mij heeft een zaak in kroonluchters en restaureert ook unieke oude exemplaren. Stel nu dat hij een zeer waardevol stuk heeft opgeknapt waarvan hij de waarde op 100.000 euro schat. Weinig mensen hebben echter voldoende geld of zijn bereid om zo’n hoge som voor een dergelijke luchter te betalen. Als nu het eigendomsrecht van deze luchter verdeeld zou zijn over 1.000 tokens, elk met een waarde 100 euro, kan in principe iedereen investeren in dit stukje geschiedenis. Er zijn nog veel technische en juridische hordes te nemen, maar een ‘getokeniseerde’ wereld is denkbaar. Hoeveel denkt u dat Vincent Kompany waard zou zijn als hij op de beurs verhandeld zou kunnen worden als ‘aandelen Kompany’ in getokeniseerde stukjes?

Be Your Own Bank

Vaak worden cryptomunten nog beschouwd als een marginaal verschijnsel in de monetaire wereld, iets waar voornamelijk computernerds, onorthodoxe speculanten of zelfs kleine criminelen zich mee bezighouden. Onderschat de gevolgen van dit relatief nieuwe fenomeen echter niet. In de wereld van de cryptomunten wordt namelijk disruptieve fintech ontwikkeld. Deze evoluties kunnen ervoor zorgen dat een aantal bankdiensten binnenkort achterhaald zijn omdat mensen die dat willen zelf hun financiën kunnen regelen.

De veelgehoorde slogan in de cryptowereld ‘be your own bank’ komt niet uit de lucht vallen. Bill Gates zei dat mensen moeten bankieren, maar daarvoor geen bank nodig hebben. Klassieke banken gaan turbulente tijden tegemoet. Ofwel passen ze zich aan door snel zelf nieuwe technologieën te implementeren. Ofwel zal hun marktaandeel vrijwel zeker inkrimpen. Boude denkers durven beweren dat we op termijn zelfs geen centrale banken meer nodig zullen hebben. Of het allemaal zover zal komen, valt af te wachten. De ontwikkeling van cryptomunten heeft een aanzet tot een parallel financieel universum gevormd. Digitale munten zijn blijvers en de ontwikkelingen zullen verder gaan. Enkel als overheden en banken zouden beslissen een titanenstrijd aan te gaan met de cryptomunten kunnen deze misschien nog gestopt worden.

Een nieuwe volwaardige activaklasse?

Bepalend voor de toekomst is de vraag hoe jongeren met hun geld zullen omgaan en voor welk systeem ze zullen kiezen. Voor veel van hen is die keuze niet evident: huizen- en huurprijzen zijn torenhoog, sommige aandelenmarkten vertonen kenmerken van overwaardering en obligaties renderen niet meer. Misschien zullen ze besluiten dat het oude systeem hen niet veel meer te bieden heeft en dat cryptomunten een zeer aantrekkelijk alternatief zijn. Cryptocurrencies sluiten immers beter aan bij de digitale wereld waarin ze zich thuis voelen en bieden het vooruitzicht op snelle winst. In dat geval kunnen de cryptomunten zich ontwikkelen tot een volwaardige activaklasse.

Een probleem dat de bitcoin in ieder geval niet oplost, is de ongelijkheid. Volgens een online-artikel van Bloomberg is ongeveer 40 % van alle bitcoins in handen van een 1.000-tal gebruikers. In de wereld van geld, of het nu fiat of digitaal geld is, herhaalt dezelfde tragische geschiedenis zich.

Lees deel 4: De cryptomunt van Facebook. Libra wordt diem.

Lees deel 5: Lokale geldsystemen, geld in games en het postmoderne gelduniversum.

Elias Verbanck (°1977) studeerde bio-ingenieur aan de universiteit van Wageningen. Hij is geboeid door de grote vraagstukken van deze wereld: economie, monetair beleid, geopolitiek, klimaatbeleid, de energietransitie, … De laatste tijd richt hij zijn aandacht voornamelijk op het geld- en financieel systeem. Verbanck vindt dat de traditionele media te weinig aandacht geeft aan dit thema. Dit terwijl we volgens hem met een grote kans van waarschijnlijkheid voor grote problemen en veranderingen staan. 

Met dank aan Dirk Wellens en Sven Vande Broek voor de medewerking aan deze tekst.