Nalatenschapsplanning – Ook voor jou? 

Dit is het eerste artikel over nalatenschapsplanning. De volgende artikels van deze reeks zullen gepubliceerd worden voor clubleden. Van deze auteur zullen, naast deze reeks over nalatenschap, nog verschillende andere interessante reeksen verschijnen.

Zelf clublid worden en toegang krijgen tot alle artikels en webinars?

De komende maanden zal ik voor de leden van de Spaarvarkens Beleggingsclub een reeks artikelen schrijven over nalatenschapsplanning. Dit is een onderwerp dat soms gevoelig kan liggen, maar het is wel zeer belangrijk. Waarom zou je nu precies aan nalatenschapsplanning doen? Er zijn hier – kort samengevat – twee belangrijke redenen voor. 

Een eerste reden is om minder erfbelasting te betalen. Het principe in het erfrecht is dat deze belasting verschuldigd is op al het vermogen dat op naam van de overledene staat op het ogenblik van zijn of haar overlijden. De tarieven erfbelasting in België zijn – hoe kan het ook anders – hoog. Bovendien is dit een belasting die altijd op een slecht moment komt. Het verlies van een geliefde of een familielid verwerken op zich is al zwaar. Dat de fiscus dan nog eens komt aankloppen, is er voor veel mensen te veel aan. Door slim te plannen, kan je de fiscale druk gelukkig sterk verminderen. 

Een tweede – nog belangrijkere – reden om je nalatenschap te plannen, is dat je zo kan bepalen wie wat erft. De wet voorziet wel in een ‘default regeling’ die bepaalt hoe jouw vermogen verdeeld wordt wanneer je niets geregeld hebt (de zogenaamde ‘wettelijke devolutie’). Het kan zijn dat deze wettelijke devolutie wel strookt met je verwachtingen, maar dit is vaak – zeker in iets complexere situaties – niet het geval. 

Gelukkig is het in België mogelijk om jouw nalatenschap op voorhand al te plannen en er dus voor te zorgen dat enerzijds de verschuldigde erfbelasting beperkt blijft en anderzijds dat het vermogen van de overledene naar de juiste personen gaat. Je zou zelfs kunnen zeggen dat België op dit gebied een belastingparadijs is. Ik weet dat dit zeer vreemd klinkt, maar er zijn in België in vergelijking met andere landen (momenteel nog) veel mogelijkheden om alles goedkoop te regelen. 

Desondanks heb ik in de praktijk toch al ondervonden dat mensen vaak bang zijn om te beginnen met nalatenschapsplanning. Dit zijn de meest gebruikte redenen/ excuses om hier niet mee te beginnen: 

‘Ik ben nog veel te jong om aan successieplanning te doen.’

Jongere mensen denken doorgaans niet aan successieplanning omdat ze nog heel hun leven voor hen hebben. Dit is begrijpelijk, maar toch ben ik ervan overtuigd dat vroeg beginnen met nalatenschapsplanning een goed idee is. Het noodlot kan immers bij iedereen toeslaan. 

Een bijkomend argument waarom dit ook voor jongere mensen een belangrijk thema is, is dat zij vaak nog belangrijke financiële beslissingen moeten nemen. Denk hierbij aan een huis kopen, een eigen zaak opstarten, een samenlevingsvorm kiezen, … Het is belangrijk om rekening te houden met de gevolgen die deze beslissingen/ gebeurtenissen hebben op je vermogen. 

Stel dat je bijvoorbeeld samen met iemand iets wil opbouwen. Je wil elkaar dan uiteraard goed beschermen. De samenlevingsvorm die je kiest, heeft een belangrijke invloed op wie wat erft wanneer de eerste partner overlijdt: 

• Als je wettelijk samenwoont, erft de langstlevende partner het vruchtgebruik op de gezinswoning en de inboedel. 
• Als je feitelijk samenwoont, erft de langstlevende partner in principe niets. 
• Als je gehuwd bent, verschillende de regels naargelang (i) er kinderen zijn en (ii) het gekozen huwelijksstelsel. Als er geen kinderen zijn, erft de langstlevende huwelijkspartner het hele gemeenschappelijk vermogen (indien dit er is) in volle eigendom en het eigen vermogen van de overledene in vruchtgebruik. De naakte eigendom van het eigen vermogen van de overledene gaat naar de andere erfgenamen. Indien er wel kinderen zijn, erft de langstlevende het vruchtgebruik van de nalatenschap en zullen de kinderen de naakte eigendom van de nalatenschap erven. In een later artikel zal ik hier veel dieper op ingaan. 

Samenwonenden genieten in het erfrecht dus maar een beperkte (of zelfs geen) bescherming. Als je jouw wettelijk of feitelijk samenwonende partner wil beschermen, zal je dus zelf actie moeten ondernemen door bijvoorbeeld een testament op te stellen. 

Bovendien is het ook zo dat hoe jonger je bent, hoe goedkoper je jouw vermogen kan overdragen naar de volgende generatie. 

Ook voor jongeren is successieplanning dus wel degelijk een belangrijk thema. 

‘Ik ben bang dat ik later te weinig ga overhouden.’

Ik vind dit persoonlijk een terechte bekommernis. Er zijn mensen die radicaal tegen erfbelasting betalen zijn en daarom op oudere leeftijd (bijna) heel hun vermogen wegschenken, zodat er geen erfbelasting meer verschuldigd is. Dat is een goede oplossing als je geen erfbelasting wil betalen, maar je wil natuurlijk ook niet zelf te weinig overhouden als je op pensioen bent. Je wil jezelf niet uitkleden voor het slapengaan. 

Daarom zou ik bovenstaande aanpak ook niet aanraden. Het is beter om – vooraleer je jouw vermogen zonder meer wegschenkt – eerst eens goed na te denken hoeveel je maandelijks nodig hebt om comfortabel (en vooral zonder zorgen) rond te komen. Daarnaast zijn er ook verschillende technieken die toelaten om je vermogen te schenken (zodat het fiscaal gezien niet meer op jouw naam staat) en toch tegelijkertijd in (grote) mate de controle over het vermogen te blijven behouden, zodat je van dit vermogen kan blijven leven. Hier zal ik later nog één (of enkele) artikels aan wijden. 

Los van deze technieken, zou ik steeds aanraden om een gezonde buffer aan te houden op een spaarrekening voor onvoorziene kosten. Hoe hoog deze buffer precies is, hangt uiteraard af van je persoonlijke financiële situatie. 

‘Mijn vermogen is te klein. Ik denk dat het niet de moeite is om aan nalatenschapsplanning te gaan doen.’

Er kan in het kader van nalatenschapsplanning een onderscheid gemaakt worden tussen successieproblemen en beschermingsproblemen. Je hebt een ‘successieprobleem’ als er bij jouw overlijden veel erfbelasting betaald zou moeten worden. Je kan dit eenvoudig zelf berekenen via een online simulator. Ik vind de simulator van Wikifin heel duidelijk. In dit geval ligt de nadruk van de successieplanning meestal op het verminderen van de erfbelasting. 

Wanneer je daarentegen een kleiner vermogen hebt, is er vaker een beschermingsprobleem. Je riskeert in een latere fase van je leven zelf tekort te komen of jouw vermogen gaat bij jouw overlijden niet naar de juiste personen. Ook dan – vooral dan zou ik zelfs zeggen – is een goede nalatenschapsplanning belangrijk. 

‘Ik begrijp helemaal niets van nalatenschapsplanning en ik vind het veel te duur om dit allemaal door de notaris of een andere adviesverlener te laten regelen’. 

De komende maanden gaan wij bij Spaarvarkens jou hierover zo goed mogelijk informeren. Het zal al snel duidelijk worden dat je zelf heel veel kan doen en dat nalatenschapsplanning dus helemaal niet duur hoeft te zijn. Ook dit is dus niet langer een excuus om het uit te stellen!

Conclusie

De conclusie is duidelijk: er zijn geen redenen om niet aan nalatenschapsplanning te doen. Er bestaat echter niet zoiets als een ‘One Size Fits All’ approach. Nalatenschapsplanning is en blijft maatwerk. 

Daarnaast kan het ook nodig zijn om jouw nalatenschapsplanning doorheen de tijd aan te passen. Niet alleen je persoonlijke financiële situatie wijzigt met de jaren, maar ook die van je familie. Bovendien wijzigt de wetgeving – voornamelijk de fiscaliteit – ook regelmatig: wat 20 jaar geleden interessant was, is vandaag misschien geen goede oplossing meer. Het is dus belangrijk om je nalatenschapsplanning regelmatig te herevalueren om na te gaan of deze nog wel aan jouw wensen voldoet.

In het artikel van volgende week zullen we het hebben over enkele belangrijke basisprincipes van de erfbelasting. 

De vorige reeks van Niels De Wit, “Inkomensoptimalisatie voor werknemers”, kan je hier teruglezen: deel 1, deel 2.

Zelf clublid worden en toegang krijgen tot alle artikels en webinars?