Personal finance

Wie plots te maken krijgt met een ernstige ziekte zoals dementie zal niet langer in staat zijn om goede beslissingen te nemen aangaande het vermogen. Je zal in dat geval als wilsonbekwaam beschouwd worden. Indien er geen zorgvolmacht aanwezig is zal er een bewindvoerder toegewezen worden door het vredegerecht om jouw zaken te regelen. Wie dat wil vermijden, stelt best een zorgvolmacht op. Geert Junius geeft tips en inzichten.

Wilsonbekwaam 

Beleggen vereist een actief beheer. Denk hierbij aan het selecteren van het juiste beleggingsproduct, maar ook aan het herbalanceren van de portefeuille om de gewenste verdeling tussen aandelen en obligaties aan te houden. Daarnaast kan je al eens de bal misslaan waarbij je moet overgaan tot de verkoop van een aandeel, obligatie of fonds. Al deze beslissingen vergen mentale helderheid. Verder moet je fysiek in staat zijn om duidelijk te communiceren met jouw tussenpersoon over jouw beleggingswensen, een handtekening te kunnen plaatsen en je desgevallend verplaatsen naar jouw adviseur. 

Kortom gaat het om zaken die we als vanzelfsprekend beschouwen. Nochtans kunnen zich verschillende situaties voordoen die je belemmeren in je dagelijkse doen en laten. Het kan gaan om ziekte, hospitalisatie, geheel of gedeeltelijke verlamming, geestelijke achteruitgang enz. Je kan met andere woorden plots in een toestand belanden waar je zelf jouw goederen niet meer adequaat kan beheren. Op dat moment ben je wilsonbekwaam. 

Zorgvolmacht

Voor wie niets geregeld wanneer wilsonbekwaamheid zich voordoet, voorziet de wetgever  onder meer de piste van de gerechtelijke bescherming. In dat geval zal de vrederechter een bewindvoerder aan jou toewijzen.  Al hoef je jouw lot niet in de handen te leggen van de vrederechter en kan je ook anticiperen op dergelijke situaties aan de hand van een zorgvolmacht. 

Deze oplossing is evenzeer rechtsgeldig en kan bekomen zonder tussenkomst van het vredegerecht. Het moment van inwerkingtreding van de zorgvolmacht, dus wanneer de aangeduide lasthebber mag handelen in jouw plaats, kan je vrij kiezen, al dan niet afhankelijk van een medische vaststelling. Het kan dus ook onmiddellijk zelfs al ben je nog volledig gezond. Deze mogelijkheid wordt wel vaker voorzien, bijvoorbeeld tussen echtgenoten die een wederzijdse zorgvolmacht met onmiddellijke ingang afsluiten. Er gaat dan geen kostbare tijd verloren bij het optreden van een onbekwaamheid. 

De aanwezigheid van een zorgvolmacht belet trouwens niet dan je zelf nog mag handelen zolang je dat kan. Voel je met een onmiddellijke zorgvolmacht ook niet gebonden: een zorgvolmacht kan je altijd herroepen als je nog wilsbekwaam bent. De aangewezen persoon om jou hierin bij te staan is jouw notaris. Eens alles geregeld is, laat je de zorgvolmacht registeren in het Centraal Register van Lastgevingsovereenkomsten.

Aandachtspunten aangaande beleggingen in de notariële zorgvolmacht

Bancaire beleggingen

Om je zorgvolmacht praktisch te laten functioneren, moet je deze indienen bij jouw bank. Via de juridische afdeling komt deze dan in het interne systeem te staan. Maak vooraf goede afspraken met de bank zodat alles goed geregeld is. Vraag hen wat er volgens hen zeker niet mag ontbreken om een goede werking van de zorgvolmacht te garanderen. Zo is jouw lasthebber in staat om goede beslissingen te maken. 

Dit zijn alvast enkele belangrijke aandachtspunten:

• voorzie dat de lasthebber ook nieuwe cash- en effectenrekeningen kan openen (bij de bestaande banken en bij andere banken)
• geef de lasthebber de machtiging om het beleggersprofiel te bepalen. Zonder beleggersprofiel blokkeert er immers veel. Bovendien vervalt een beleggingsprofiel ook na een bepaalde tijd. 
• voorzie de toegang tot alle bankkanalen: loket, bankkaart, pc-banking, apps...
• voorzie eventueel ook de machtiging tot het afsluiten van contracten voor vermogensbeheer en andere servicecontracten
• vermeld dat de volmacht ook geldig is voor aan- en verkopen van effecten op naam (bv. Solvac, coöperatieve aandelen)

Beleggingsverzekeringen tak 21 en tak 23

Dit moet je zeker apart laten opnemen in de volmacht want deze vorm van beleggingen is niet gedekt door de bepalingen over bancaire beleggingen. Het opnemen van deze beleggingen wordt regelmatig vergeten terwijl het nochtans van groot belang is dat jouw bestaande contracten niet onbeheerd blijven. De begunstigde mag de lasthebber echter niet wijzigen. Voorzie wel dat de lasthebber:

• de reserve in de beleggingsverzekering kan afkopen
• wijzigingen in de fondsen kan uitvoeren
• de opdracht kan geven tot interne overdrachten tussen contracten
• nieuwe contracten kan afsluiten, bv. als herbelegging of als wijziging, waarbij je ook reeds de begunstigde aanduidt in de zorgvolmacht

Denk er ook aan dat je als lastgever ook een begunstigde kan zijn in verzekeringen en voorzie dat de lasthebber ook de nodige handelingen kan doen in dat verband. Bespreek zeker het globale verzekeringsluik eens met jouw makelaar en notaris. 

Successieplanning met je beleggingen

Wanneer je handelings– of wilsonbekwaam wordt, zal je niet langer aan successieplanning toekomen. Overweeg dus om op dit vlak iets in de notariële zorgvolmacht te voorzien. Successieplanning in de zorgvolmacht is wel maar beperkt tot de schenkingstechniek. Een testament in jouw naam laten opmaken of wijzigen mag bijvoorbeeld niet. Daarenboven is het enkel mogelijk om schenkingen te voorzien als het voorwerp van de schenking specifiek is. 

Voor onroerende goederen is de identificatie eenvoudig. Voor financiële beleggingen is dit minder evident. Je kan de schenking van beleggingen toch specifiek maken door de rekeningen op te noemen. Dat kan door een schenking bijvoorbeeld te verwoorden als “de tegoeden op effectenrekening X bij bank Y”. Je kan ook in de volmacht best voorzien dat de begiftigden van de eventuele schenking zijn vermeld: “de kinderen in gelijke delen en op hetzelfde tijdstip”. 

Bovendien kan je ook voorwaarden vermelden in de schenking waarvan een beding van terugkeer een voorbeeld is. Schenkingen van cash en effecten gebeuren in de praktijk vaak via bankgift. Wanneer je deze schenkingstechniek wenst te laten hanteren, neemt je dit best ook op in de volmacht. Is er bij je onbekwaamheid geen probleem om de bankgift desgevallend te registreren? Neen, op voorwaarde dat je expliciet opneemt dat de lasthebber al het nodige mag doen in dit verband. 

In de zorgvolmacht kan je ook limieten aan schenkingen opnemen, bv. dat je steeds in je levensonderhoud moet kunnen blijven voorzien.