Bail-outs: financiële reddingsboei of niet?

Bail-outs van banken: een financiële reddingsboei of een duik in het diepe?

Ah, bail-outs. Dat lelijke woord dat meteen doet denken aan de bankencrisis van 2008 toen het woord ‘bankier’ een synoniem was voor de slechteriken uit de James Bond films. Maar wat zijn bail-outs nu precies en zijn ze echt te verantwoorden? Laten we eens een duik nemen in de wereld van banken, reddingsoperaties en wie er uiteindelijk wint of verliest in dit financiële schouwspel.

Wat is een bail-out?

Een bail-out is een financiële reddingsoperatie waarbij een instelling, meestal een bank, in financiële nood wordt geholpen door een externe partij zoals de overheid. Deze reddingsoperaties kunnen verschillende vormen aannemen, zoals leningen, garanties of directe investeringen. Het doel van een bail-out is om te voorkomen dat de instelling failliet gaat en om de stabiliteit van het financiële systeem te waarborgen. Denk maar aan de financiële crisis van 2008, waarbij talloze banken een reddingsboei toegeworpen kregen om niet te verzuipen.

Zijn bail-outs te verantwoorden?

Bail-outs zijn controversieel. Aan de ene kant kunnen ze de stabiliteit van het financiële systeem waarborgen en voorkomen dat andere instellingen en de economie als geheel worden meegezogen in een neerwaartse spiraal. Aan de andere kant kunnen bail-outs het zogenaamde moral hazard-probleem veroorzaken. Dit betekent dat banken mogelijk riskanter gedrag vertonen, wetende dat ze in geval van problemen gered zullen worden door de overheid. Stel bijvoorbeeld dat je als zakenbankier een risicovol dossier krijgt, maar je weet dat de winst van dit dossier de bonus van je departement zal verdubbelen dat jaar? Dan ga je als zakenbankier de druk voelen om toch dat dossier aan te nemen, zeker als je al denkt aan de volgende promotie en je van departement zal veranderen in een jaar of twee. Die lui van Risk Management hoor je al van ver klagen (dat is hun job, nietwaar), maar waarom zou je de klant niet helpen om zijn dossier zo sterk mogelijk te maken zodat het er toch door komt?  Denk maar aan hoe Credit Suisse jaren zaken deed met Archegos Capital en inzicht had in de transacties die men deed, waaronder GSX Techedu, die we maanden voor de klap al een grotere fraude dan Wirecard noemden. Uiteindelijk zou Credit Suisse op dit dossier een verlies nemen van 5,5 miljard dollar na jaren van forse winsten. Aie, aie, aie.

De winnaars en verliezers van bail-outs:

Bail-outs leveren zowel winnaars als verliezers op. De winnaars van een bail-out zijn vaak de depositohouders van de bank, die anders mogelijk een deel van hun geld zouden verliezen. Ook kan een succesvolle bail-out voorkomen dat werknemers hun baan verliezen. Bovendien kunnen andere banken en de economie als geheel profiteren van de stabiliteit die een bail-out biedt.

De aandeelhouders en de obligatiehouders zijn vaak wel de pineut. Zij zien vaak de waarde van hun investering richting de 0 verdampen. Of erger nog. Sommige obligatiehouders zien hun obligaties geconverteerd worden in aandelen die plots waardeloos zijn. Denk aan de zogenaamde Additional Tier 1’ (AT1) obligaties van Credit Suisse. Deze worden door de regelgever gezien als kapitaal omdat ze bij een faillissement omgezet worden in aandelen. In dit geval verdampte er 16 miljard Zwitserse Frank. En zoals mijn collega Pascal Paepen op maandag 20 maart schreef in de ‘Voor de bel’ een dagelijkse nieuwsbrief voor de leden van de spaarvarkens beleggingsclub, staan er in Europa nog voor 250 miljard euro uit aan zogenaamde AT1’s. Zolang de bank blijft overleven zijn deze weliswaar heel winstgevend. Maar bij problemen dreig je wel je volledige inbreng te verliezen.

Maar de grootste verliezers zijn de belastingbetalers, die vaak de rekening betalen voor de reddingsoperatie. Bovendien kan het toekennen van bail-outs aan banken leiden tot oneerlijke concurrentie, aangezien banken die geen bail-out nodig hebben in een nadelige positie kunnen worden gebracht. Ten slotte kan het moral hazard-probleem leiden tot een risicovollere financiële sector, wat op de lange termijn negatieve gevolgen kan hebben voor iedereen.

Is er een alternatief voor een bail-out?

Er zijn weinig alternatieven. Op het einde van de dag moet iemand de klap dragen. Bij een faillissement van grote bankinstellingen zouden de gevolgen zich verspreiden tot diep in de economie. Particulieren en KMO’s verliezen voor een groot deel hun geld, net als grote bedrijven. Investeringen gaan in de mottenballen en je ziet de eerste wanbetalingen. En voordat je het weet komt bank twee en dan bank drie in de problemen. De problemen spreiden uit als een inktvlek.

Dat de belastingbetaler de klap moet opvangen is nooit leuk. Maar op die manier kan de klap over een langere termijn gespreid worden. Belastingen zullen uiteindelijk omhoog gaan en in de uitgaven zal geknipt worden. Maar niet in één dramatische klap zoals een bankencrisis die plots en zwaar toeslaat. En soms is de klap ook niet zo erg als gevreesd. Kijk maar naar Dexia. In eerste instantie stonden België, Frankrijk en Luxemburg voor 85 miljard euro garant voor de gigant. In de nieuwe regelgeving kon Luxemburg ontsnappen aan verdere staatsgaranties, maar tot vandaag staan België en Frankrijk nog steeds voor een nog steeds aanzienlijke 75 miljard euro garant voor Dexia. Maar nu al blijkt dat de verliezen veel lager zullen uitvallen dan verwacht en dat deze garanties niet volledig nodig zullen zijn. De totale schade is door de rustige afbouw van de risico’s voor de totale economie plots veel kleiner. 

Of je dan kiest voor een bail-out waarbij de overheid te hulp schiet of een bail-in waarbij de economie meteen een klap krijgt, hangt dan vaak ook af van de grootte van de bank. Bail-ins bij kleinere banken zijn zeker te verdedigen. Maar er komt een moment dat een bank too big to fail is. En dan is het zeer moeilijk is om een bail-out te vermijden.