Hoe de media ons beeld van corona bespelen

Kunnen we nog omgaan met de dood? Die vraag stel ik mezelf wanneer ik vandaag naar de 7^de dag kijk. De 7^de dag opent dramatisch met een terugblik op een oude persconferentie van Sophie Wilmes aan het begin van de coronapandemie, gevolgd door onheilspellende muziek. Maggie De Block roept op om zeker niet ‘uit het kot te komen’ en herhaalt dit meermaals, wat de ernst van het virus in de kijker moet zetten. De sfeer rond corona is meteen gezet.

Hoe de media ons beeld van corona bespelen

Het thema van de uitzending? Hoe hebben wij en de verpleegkundigen ons door de crisis gesleurd? De presentator roept op om zeker niet de coronaslachtoffers te vergeten, waarna het getal 22.421 op het tv-scherm verschijnt en daar dramatisch lang blijft staan. Premier Alexander De Croo brengt een steunbetuiging aan de nabestaanden. Een lieve dame, Marleen Demeyer, doet vervolgens in een coronaterugblik haar verhaal. Over haar vader en moeder, die aan corona gestorven zijn in het woonzorgcentrum. En over hoe ze dit heeft beleefd.

Mijn respect en medeleven gaan naar deze vrouw die tijdens de uitzending met een lach en op een tedere manier over haar ouders vertelt. Echter wil ik niet de aandacht vestigen op dit slachtoffer van corona, maar op hoe de uitzending van de 7^de dag gemaakt werd. Misschien is het omdat ik als journalist oog heb voor details en voor hoe men, vanuit de media, vaak de gevoelens wil bespelen. Maar ik vind het hoe langer hoe storender hoe de media aan emo-politiek doen.

Dood hoeft niet negatief te zijn

Ik weet uiteraard dat media aandacht moeten krijgen. Men wil zoveel mogelijk mensen proberen te bereiken. Drama is daarvoor altijd goed. Het is ook daarom dat men in bepaalde programma’s bewust speelt met sombere achtergrondmuziek en kille beelden om een situatie zo ernstig mogelijk te doen lijken.

Maar wat mij de afgelopen jaren vooral opvalt, is dat sterven een taboe is geworden en dat de media daarop actief inspelen. Als kind was ik misdienaar. Ik was dan ook vaak bij de begrafenissen en de koffietafels van mijn parochianen. En wat viel op? De “leukste” begrafenissen waren degene waar de overledene vanaf een leeftijd van 80 jaar deze wereld had verlaten.

Dat klinkt raar, maar is het niet. In België sterft een man gemiddeld rond zijn 79^ste jaar en een vrouw rond haar 84^ste. Zit je dicht bij deze leeftijd, dan is het statistisch normaal dat je relatief snel zult sterven aan de gevolgen van een ziekte of omdat je lichaam niet meer wil.  Mensen weten dat ook en nergens zag je dat duidelijker als bij de koffietafels.  Daar zag je vooral bij begrafenissen van mensen boven de 80 jaar vrolijke gezichten, waarbij men samen probeerde te verwerken. Mensen waren er blij om elkaar nog eens te zien.

Afscheid nemen is nooit makkelijk, maar vanaf 80 jaar zag ik vaak dat mensen dit konden plaatsen. Doodgaan vanaf deze leeftijd is immers verwacht en meestal hebben mensen al maanden op voorhand afscheid genomen.

Sterven in België is een taboe

Hoe anders is de situatie vandaag? Zelf ben ik mijn grootvader verloren tijdens de eerste coronagolf. Pijnlijk, maar dat kwam vooral door de coronamaatregelen. Daardoor heb ik nooit afscheid mogen nemen van hem. De waarheid is dat ik al langer dan een jaar afscheid aan het nemen was van mijn opa omdat ik zijn levenslust danig zag verdwijnen sinds de dood van zijn vrouw. Enkele weken na een lelijke val en een gebroken heup stierf bij op 85-jarige leeftijd.

Maar wat constateer ik bij mezelf? Omdat mijn opa stierf tijdens de coronapandemie, voelde dit fout aan. Dat gevoel had ik niet bij de dood van mijn oma, ook al is die jonger dan mijn opa gestorven. Haar dood kon ik makkelijker accepteren. De dood van mijn opa leek er een die er niet had mogen zijn. In april gaf ik nog het ziekenhuis de schuld dat men mijn opa niet verder wou behandelen. Men had immers de handen vol met de coronaslachtoffers en het leek wel of een 85-jarige bijzaak was. Dat je opa op die leeftijd sterft en zeker bij een heupbreuk met complicaties is niet verwonderlijk. Maar opeens was mijn opa een onrechtstreeks coronaslachtoffer. Daardoor accepteerde ik niet dat hij gestorven was.

Hoe meer tijd passeerde en de emotie verminderde, begon ik te beseffen dat ik niet rationeel dacht. Dood is altijd al een normaal onderdeel van mijn leven geweest. Ik merkte dat ik dat beter kon verwerken dan anderen. Maar nu zou ik ineens wel problemen hebben met mijn opa die stierf op de gezegende leeftijd van 85 jaar, door de onrechtstreekse gevolgen van een virus?

Media spelen belangrijke rol in coronaberichtgeving

Als je begint te onderzoeken hoe het komt dat je denkwijze verandert, zie je vaak dat dit ingegeven is door je omgeving. Hoe meer ik met een analytisch oog naar de coronaverslaggeving in de Belgische media kijk, hoe meer je bepaalde boodschappen ziet die eigenlijk niet vanzelfsprekend gevonden moeten worden.

Een duidelijk voorbeeld is de uitzending van de 7^de dag vandaag. Zo heb ik de uitzending meermaals in vertraging afgespeeld en langzaam geanalyseerd. Ik wou stilstaan bij de boodschap die het programma wou geven en rustig nadenken bij elk woord dat men zegt. En dan zie je duidelijk hoe men uitgaat van bepaalde aannames die je als kijker ook langzaam accepteert. Zo geven de eerste 10 minuten van de 7^de dag goed weer hoe men je een bepaald gedachtegoed opdringt, alleen al door de manier waarop men spreekt over corona en het gebruik van achtergrondmuziek en beelden.

Het lijkt bij momenten zelfs even niet normaal dat een oudere kan sterven aan een ziekte, terwijl dit de logica zelve is. Er sterven gelukkig meer oudere dan jonge mensen. Meer dan de helft van de coronadoden is ouder dan 85 jaar. En vroeger  accepteerde men dat een ziekte een normale doodsoorzaak was. Pakken we dan nog de arbitraire grens van 75-plussers erbij en je zit al aan 81,6 procent van het aantal doden. Volgens diezelfde cijfers van Sciensano is dat 93,7 procent met de 65-plussers erbij. Welke boodschap geef je dan als je in de 7de dag 10 minuten lang een vrouw opvoert wiens vader en moeder stierven aan corona op respectievelijk 90 jaar en 87 jaar?

Emopolitiek komt bepaalde personen goed uit

Ik vrees dat we niet meer om kunnen gaan met de dood en niet beseffen dat niet iedereen de gemiddelde leeftijd van een coronadode haalt die ver boven de gemiddelde levensverwachting ligt. Mijn vader stierf op 32-jarige leeftijd. Ik ken 40’ers die stierven aan longkanker terwijl ze een jong gezin hebben. En vijftigers die aan het aftellen zijn naar hun brugpensioen en dan sterven op pakweg 53 jaar.

Drama’s zijn dat. Dingen die je moeilijk kan plaatsen. Maar rationeel kan je je dus afvragen of de emopolitiek die sommige media opvoeren wel gewenst is. Ik ben zelfs op het punt gekomen dat ik twijfel of sommige partijen de angst en verontwaardiging bij de bevolking niet bewust hoog houden voor de eigen agenda.

Ziekte en dood zijn normale onderdelen van ons leven. Maar in een maatschappij waarin onze ziekenzorg tegenwoordig de meest ongelooflijke ziektes kan oplossen, lijkt het alsof we dit niet meer kunnen accepteren. Sterven is een taboe in België, een taboe dat door de media in stand gehouden wordt.

Link tussen dood, beleggen en risico’s durven nemen

Wat heeft het taboe over de dood te maken met beleggen, vraagt u zich misschien af? Welnu, risico en verlies zijn ook een belangrijk onderdeel van investeren en beleggen. En net als de dood is dat voor vele mensen een taboe. Het werpt hoge drempels op. En ook beleggers maken er vaak een taboe van. Zelden hoor je spreken over de verliezers in de portefeuille. Terwijl we allemaal weten: verliezen maakt deel uit van het leven. Iedereen slaat de bal wel eens mis. Het kan soms ook jaren duren voor een investering rendeert en ondertussen is dit dan ‘dood geld’.

En soms is de investering niet meer te redden. Zelfs de beste belegger heeft verliezen. Risico en verlies zijn daarom even onlosmakelijk met winst en rendement verbonden als het leven en de dood. Niet noodzakelijk op dezelfde plaats, maar het ene kan niet zonder het andere. Als de doden geen plaats zouden maken, zou er misschien nooit plaats zijn voor nieuw leven. En zonder (berekende) risico’s te nemen, zult u ook nooit echt volledig leven.